धरणांचे महत्व निबंध मराठी, dam information in Marathi: नमस्कार मित्रांनो, आज आम्ही तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहोत धरणांचे महत्व निबंध मराठी, dam information in Marathi हा लेख. या धरणांचे महत्व निबंध मराठी लेखात या विषयाची संपूर्ण माहिती देण्याचा माझा प्रयत्न असेल.
सर्व वर्गांतील विद्यार्थी मित्र मैत्रिणींना एकाच लेखात संपूर्ण माहिती देणे हाच आमचा एकमेव उद्देश आहे, जेणेकरून तुमचा सर्व वेळ वाया जाणार नाही. चला तर मग पाहूया धरणांचे महत्व निबंध मराठी, dam information in Marathi हा लेख.
धरणांचे महत्व निबंध मराठी, Dam Information in Marathi
कोणत्याही देशाच्या विकासासाठी पाणी आवश्यक आहे आणि पाणी साठवण्यासाठी धरणे आवश्यक आहेत. कोणताही देश, विकसित किंवा अविकसित, त्याचे महत्त्व आणि अस्तित्व दुर्लक्षित करू शकत नाही. विविध मानवी गरजांसाठी नदीवर धरणे बांधली जातात.
परिचय
पाऊस म्हणजेच मान्सून हा भारतातील पाण्याचा मुख्य स्त्रोत आहे. नद्यांना प्रामुख्याने पावसाळ्यातच पाणी मिळते. त्यामुळे विविध ठिकाणी पाणी सोडण्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी हे पाणी जलाशयांमध्ये साठवणे आवश्यक आहे.
पाण्याचा नैसर्गिक प्रवाह लोकांच्या मागणीसाठी पुरेसा नसताना धरणात साठलेला हा साठा वाढत्या गरजा भागवण्यासाठी सोडला जातो.
लोकसंख्येतील वाढ देखील पाण्याच्या उच्च वापरास कारणीभूत आहे. त्यामुळे नेहमीच जास्त धरणे बांधण्याची गरज असते. या प्रकल्पांची मुख्य उद्दिष्टे सिंचनासाठी पाणी साठवणे, वीजनिर्मिती करणे, पूर रोखणे आणि जलाशयांमध्ये लागवड वाढवणे हे आहेत.
धरणांचे फायदे
धरणे जलाशयांमध्ये पाणी साठवतात, विशेषत: पावसाळ्यात जेव्हा नद्यांमध्ये पाण्याचा विसर्ग जास्त असतो आणि त्यामुळे पूर येण्यास प्रतिबंध होतो.
जलाशयातील पाण्याचा वापर जलविद्युत निर्मितीसाठी केला जातो, जो वीज निर्मितीचा मुख्य स्त्रोत आहे.
धरणांचा सर्वात महत्त्वाचा फायदा म्हणजे सिंचन. धरणांमुळे भारताच्या कृषी उत्पादनात गेल्या काही वर्षांत लक्षणीय वाढ झाली आहे.
प्रामुख्याने सिंचनासाठी बांधलेल्या धरणांना धरणे म्हणतात. या प्रकारच्या धरणात पाणी साठवण्यासाठी नदीपात्रावर भिंत बांधली जाते.
पूर रोखण्याबरोबरच शेतकरी धरणातील पाणी सिंचनासाठी वापरतात. जलाशयातील पाणीपुरवठा पिकांना सिंचनासाठी वापरला जातो.
धरणांतून दिले जाणारे पाणी पिण्यासाठी आणि इतर औद्योगिक कारणांसाठीही वापरले जाते.
धरणे काही प्रजातींच्या वन्यजीवांसाठी नैसर्गिक अधिवास प्रदान करतात आणि म्हणून पर्यावरणास अनुकूल आहेत. त्याची उपस्थिती परिसराच्या जवळ एक परिसंस्था निर्माण करते आणि विविध प्रजातींसाठी आश्रय म्हणून काम करते.
तलाव हे पाणी साठवण्यासाठी बांधले गेले आहेत ज्याचा उपयोग बोटिंग, मासेमारी इत्यादी काही मनोरंजक क्रियाकलापांसाठी केला जाऊ शकतो.
जलविद्युतपासून निर्माण होणार्‍या विजेमुळे पर्यावरण प्रदूषण, आम्लवृष्टी इत्यादी पर्यावरणाला कोणताही धोका निर्माण होत नाही.
जलवाहतूक हा प्रवासाचा जलद मार्ग आहे. धरणे पाण्याची वाहतूक करण्यासाठी कालव्यांचा लाभ घेण्यास मदत करतात.
धरणांमध्ये पाण्याच्या स्वरूपात साठवलेली ऊर्जा गरजेनुसार वीज निर्मितीसाठी वापरता येते.
धरणांचे तोटे
जरी धरणे संपूर्ण देशभरात सिंचनाचे स्त्रोत असले तरी ते पाणी पाणलोट क्षेत्रात राहणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी समस्या निर्माण करतात. त्यांना आपली शेतजमीन, घरे सोडून इतर ठिकाणी जावे लागते.
बंधारे बांधण्यासाठी बहुतेक वेळा शेतकऱ्यांना आपली चांगली जमीन द्यावी लागते.
धरण बांधण्याचा खर्च खूप जास्त आहे. आणि ते बर्याच वर्षांपासून कार्यक्षमतेने कार्य करण्यासाठी पुरेसे मजबूत बांधले पाहिजे.
एका देशात विकासासाठी धरण बांधल्याने दुसऱ्या देशातील पाणी पुरवठ्यावर परिणाम होतो ज्यातून नदी वाहते.
धरणाच्या बांधकामामुळे कधीकधी नैसर्गिक पाण्याचे प्रमाण बदलते.
धरणे काही जलचर प्राण्यांच्या परिसंस्थेचे नुकसान करतात, जसे की काही मासे जे पुनरुत्पादनासाठी वरच्या दिशेने स्थलांतर करतात.
धरणांशिवाय देश आपल्या विकासाचा विचार करू शकत नाही, त्यामुळे धरणे आपल्या व्यवस्थेचा अविभाज्य भाग आहेत.
भारतातील काही सर्वात मोठी धरणे
भारत हा काही मोठी धरणे असलेला मोठा देश आहे.
टिहरी धरण
नुकतेच बांधलेले टिहरी धरण उत्तराखंडमधील भागीरथी नदीवर बांधले आहे.
हे भारतातील सर्वात उंच धरण असून त्याची उंची २६१ मीटर आहे आणि जगातील आठव्या क्रमांकाची उंची आहे. त्याचा पहिला टप्पा २००६ मध्ये पूर्ण झाला आणि दोन टप्पे पूर्ण होण्याच्या प्रक्रियेत आहेत. त्याची स्थापित क्षमता १,००० मेगावॅट आहे.
भाक्रा नांगल धरण
हे हिमाचल प्रदेशातील सतलज नदीच्या २२५ मीटर उंचीवर बांधले गेले आहे. गोविंद सागर सरोवर म्हणून प्रसिद्ध असलेले हे भारतातील दुसरे सर्वात मोठे जलाशय आहे. त्यातून १३२५ मेगावॅट वीजनिर्मिती होऊ शकते.
सरदार सरोवर धरण
‘नर्मदा धरण’ म्हणून प्रसिद्ध असलेले, हे गुजरातमधील पवित्र नर्मदा नदीवरील सर्वात मोठे धरण आहे. या धरणामुळे भारतातील गुजरात, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र आणि राजस्थानमध्ये १४५० मेगावॅट वीजनिर्मिती होऊ शकते. नर्मदा नदीवरील हे दुसरे सर्वात मोठे काँक्रीट गुरुत्वाकर्षण धरण आहे.
हिराकुंड धरण
हे धरण ओरिसा राज्यातील महानदीवर बांधले आहे. त्याची लांबी २६ किमी आहे, ज्यामुळे ते भारतातील सर्वात मोठ्या धरणांपैकी एक आहे. यात ५५ किमी लांबीचा मोठा जलाशय आहे जो परिसरातील सिंचन, वीज निर्मिती आणि पूर नियंत्रणासाठी मदत करतो.
नागार्जुन सागर धरण
आंध्र प्रदेशातील कृष्णा नदीच्या वर १२४ मीटर उंचीवर १९६७ मध्ये बांधलेले हे जगातील सर्वात उंच दगडी धरण आहे. धरणामध्ये तलावासारखा जलाशय आहे, जो जगातील सर्वात मोठा मानवनिर्मित तलाव आहे. १.६ किमी लांबीच्या या धरणाला २६ दरवाजे आहेत. त्याची वीज निर्मिती क्षमता ८१५.६ मेगावॅट आहे.
निष्कर्ष
भारतासारख्या देशात जेथे पर्जन्यमान अनिश्चित आहे आणि मोसमी वाऱ्यांच्या अनिश्चिततेवर – मान्सूनवर बरेच अवलंबून आहे, धरणांचे महत्त्व फारसे सांगता येणार नाही. देशभरात पसरलेल्या सुमारे चार हजार लहान-मोठ्या धरणांमुळे निर्माण झालेले लाखो किलोमीटर लांबीचे जलसिंचन कालवे भारताला अन्न उत्पादनात स्वयंपूर्ण बनवण्यास मोठ्या प्रमाणात कारणीभूत आहेत.
आज आपण काय वाचले
तर मित्रांनो वरील लेखात आपण धरणांचे महत्व निबंध मराठी, dam information in Marathi हि माहिती पाहिली. मला खात्री आहे कि मी धरणांचे महत्व निबंध मराठी या विषयावरील सर्व माहिती वरील लेखात मिळाली असेल.
तुम्हाला हा लेख कसा वाटला, आम्हाला कमेंट बॉक्समध्ये सांगा, जेणेकरून आमच्या धरणांचे महत्व निबंध मराठी लेखात काही चूक असेल तर आम्ही ती लवकरात लवकर दुरुस्त करण्याचा प्रयत्न करू शकू किंवा वरील लेखात तुमची अधिक माहिती समाविष्ट करण्याचा प्रयत्न करू.
जाता जाता मित्रांनो, जर तुम्हाला या लेखातून धरणांचे महत्व निबंध मराठी, dam information in Marathi या विषयावर संपूर्ण माहिती मिळाली असेल. जर तुम्हाला हा लेख आवडला असेल तर तुम्ही हा लेख तुमच्या फेसबुक, ट्विटर आणि व्हॉट्सॲप या सोशल मीडियावर नक्कीच शेअर करा.